Komt de illegale gokmarkt terug?

Voorstanders van legalisering benadrukken dat het sinds 2021 makkelijker is om toezicht te houden op online gokgedrag. De intensieve zorgplicht voor aanbieders en de verplichte spelersprofielen stellen de kansspelautoriteiten in staat om gokkers in de gaten te houden en in te grijpen wanneer nodig. Door reclame te verbieden, vrezen sommige analisten dat het online gokken minder zichtbaar maar toch even aantrekkelijk blijft, alleen verplaatst naar illegale platforms.

Als er minder legale aanbieders sponsoren en zichtbaar zijn, kan de drempel naar de illegale markt voor sommige spelers juist lager worden. Een klein percentage van de mensen zoekt namelijk actief risicovolle varianten van gokken. Wanneer legale alternatieven streng aan banden worden gelegd, ontstaat ruimte voor anonieme sites zonder toezicht of verplichte wachttijden.

Die zorg deelt ook een deel van de voetbalwereld. Zij stellen dat het verbergen of verdringen van de legale aanbieders niet per definitie leidt tot minder gokproblematiek. Het leidt mogelijk wel tot minder controle van de aanbieders en meer potentiële schade voor de speler. De overheid staat op dit punt voor een dilemma: wat weegt zwaarder, de zichtbaarheid van gokbedrijven beperken of gokkers in het legale circuit houden?

Gevolgen voor de Eredivisie en Eerste Divisie  
De Eredivisie en de Eerste Divisie (KKD) vormen de twee hoogste professionele voetbalcompetities in Nederland. Hoewel het niveau in de Eredivisie hoger ligt, hebben beide divisies te maken met dezelfde dynamiek als het gaat om sponsorinkomsten. De top tien clubs uit de Eredivisie kunnen nog wijzen op grote tv-contracten, Europese wedstrijden en grootschalige commerciële deals. Maar toch blijft de opbrengst van gokcontracten voor alle clubs substantieel.

Voor KKD-clubs is dit extra pijnlijk doordat hun tv-gelden aanzienlijk lager liggen. Als kleinere teams ook nog hun gokgerelateerde sponsor vergoedingen kwijtraken, staan ze voor een grote uitdaging om budgetten rond te krijgen. Dit kan op zijn beurt leiden tot grotere sportieve ongelijkheden binnen en tussen de divisies. Het risico bestaat bovendien dat de kloof tussen koplopers en subtoppers verder groeit zonder de extra input van goksponsoring.

Dat veel clubs, zoals AZ, mogelijk gaan bezuinigen kan de kwaliteit van de competities raken. Waar men eerst inzet op groei en professionalisering, is er nu angst dat clubs sommige faciliteiten moeten afslanken en talenten minder ontwikkelmogelijkheden kunnen bieden. Hierdoor kan zelfs de internationale aantrekkingskracht van de Eredivisie en KKD afnemen, waardoor de totale inkomstenstroom weer onder druk komt te staan.

De rol van onderzoek en verschillende statistieken  
Dat gokreclames en sponsorships volop in de schijnwerpers staan, heeft ook te maken met uiteenlopende onderzoeksresultaten over gokgedrag in Nederland. De Kansspelautoriteit en andere instanties publiceren regelmatig cijfers over de omvang van het legale en illegale gokcircuit. Uit sommige onderzoeken blijkt dat het aantal probleemgokkers sinds de legalisering is toegenomen. Dit komt dan met name tot uiting in het aantal mensen dat zich meldt bij verslavingszorginstellingen.

Ander onderzoek, zoals dat van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS), constateerde juist een daling in het percentage gokverslaafden. Dit zou erop wijzen dat meer toezicht en controle in de legale markt helpt om excessen terug te dringen. De realiteit is dat al deze onderzoeken verschillende definities en meetmethoden hanteren, waardoor algemene conclusies lastig te trekken zijn.

Desalniettemin speelt de politieke opinie soms een grotere rol dan de feiten. Als er in de media verhalen naar buiten komen over jonge mensen met een gokverslaving, leidt dit tot maatschappelijke onrust. De overheid voelt de druk om in te grijpen. Tegelijkertijd creëren positieve onderzoeksresultaten over de daling van gokverslaving minder urgentie om het beleid te herzien. Deze mix van signalen leidt tot een wisselwerking, waarbij clubs en gokbedrijven zich bezorgd afvragen of er nog ruimte is voor een genuanceerd beleid.

De EU-Dimensie: Internationale wedstrijden en concurrentie  
Wanneer Nederlandse clubs Europees spelen, komen zij vaak in aanraking met teams uit landen waar de regels omtrent gokreclames van online casino’s heel anders zijn. In Engeland, Spanje en zelfs in sommige buurlanden zijn online gokbedrijven nog steeds prominent aanwezig in het stadion, op shirts en in sportprogramma’s. Dit veroorzaakt een oneerlijk speelveld: lokale regels dwingen Nederlandse clubs om gokdeals te weigeren, terwijl buitenlandse clubs dezelfde sponsors wel kunnen behouden.

Voetbaleconomen zetten daarom vraagtekens bij de effectiviteit van een puur nationale maatregel. Als wedstrijden op Europees niveau nog steeds overladen worden met gokreclames, is het effect voor de Nederlandse fans beperkt. Bovendien lijkt het vanuit sportief oogpunt minder aantrekkelijk om in Nederland te investeren, als clubs geen rendabele deals kunnen sluiten. Dit zorgt voor concurrentienadeel op langere termijn, zeker nu men toch al worstelt met het behouden van talentvolle spelers en het aantrekken van buitenlandse topspelers.

Een Europees uniform beleid zou misschien meer duidelijkheid en gelijkheid scheppen. Desalniettemin is het op EU-niveau zeer complex om verschillende wetgevingen en opvattingen over gokreclame op één lijn te brengen. De verschillen tussen nationale interesses, economische politiek en de houding tegenover gokverslaving blijven groot.

Komt de illegale gokmarkt terug?  
Voorstanders van legalisering benadrukken dat het sinds 2021 makkelijker is om toezicht te houden op online gokgedrag. De intensieve zorgplicht voor aanbieders en de verplichte spelersprofielen stellen de kansspelautoriteiten in staat om gokkers in de gaten te houden en in te grijpen wanneer nodig. Door reclame te verbieden, vrezen sommige analisten dat het online gokken minder zichtbaar maar toch even aantrekkelijk blijft, alleen verplaatst naar illegale platforms.

Als er minder legale aanbieders sponsoren en zichtbaar zijn, kan de drempel naar de illegale markt voor sommige spelers juist lager worden. Een klein percentage van de mensen zoekt namelijk actief risicovolle varianten van gokken. Wanneer legale alternatieven streng aan banden worden gelegd, ontstaat ruimte voor anonieme sites zonder toezicht of verplichte wachttijden.

Die zorg deelt ook een deel van de voetbalwereld. Zij stellen dat het verbergen of verdringen van de legale aanbieders niet per definitie leidt tot minder gokproblematiek. Het leidt mogelijk wel tot minder controle van de aanbieders en meer potentiële schade voor de speler. De overheid staat op dit punt voor een dilemma: wat weegt zwaarder, de zichtbaarheid van gokbedrijven beperken of gokkers in het legale circuit houden?

Initiatieven en pleidooien vanuit de voetbalorganisaties  
De sector zelf, inclusief de Eredivisie CV, Coöperatie Eerste Divisie, de KNVB en belangenorganisaties, hebben herhaaldelijk voorgesteld om gezamenlijk tot een gereguleerde vorm van gokreclame te komen. Zij willen graag bindende afspraken maken over de hoeveelheid en de positie van gokgerelateerde uitingen, zodat jongeren niet onbewust een continue stroom van reclame zien. Ook stelden ze voor om het aantal contactmomenten in het stadion te beperken.

Toch kregen deze voorstellen weinig gehoor, omdat de politiek al snel besloot tot een algeheel verbod. Voetbalorganisaties verwijten het kabinet dat er te snel wordt gehandeld en dat er niet serieus is gekeken naar oplossingsrichtingen die zowel financiële stabilisatie bieden als gokverslaving tegengaan. Ze erkennen het risico van gokverslaving, maar missen een balans tussen volledige vrijgave en een volledige ban.

Uiteindelijk lijkt de keuze aan de wetgever, maar de clubs willen nog steeds de dialoog aangaan. Ze stellen dat er genoeg manieren zijn om reclames ‘met mate’ in te zetten, zonder jongeren te veel bloot te stellen aan online gokaanbieders. Nu deze dialoog grotendeels is gestrand, staan de clubs voor de uitdagende taak om in korte tijd alternatieve sponsoren te vinden.

De toekomst van Nederlandse clubs zonder online gok sponsoren  
De weg naar juli 2025 is nog relatief kort, zeker als er miljoenen aan sponsordeals op het spel staan. Veel clubs zullen met grote budgetgaten worden geconfronteerd als de gokbedrijven echt helemaal verdwijnen uit het voetbal. Hierdoor bestaat de kans dat talentvolle spelers eerder worden verkocht om financiën te versterken, of dat jeugdopleidingsprogramma’s in de knel raken.

Een ander scenario is dat clubs op zoek gaan naar andere sectoren of sterkere samenwerkingen met bestaande partners. Nieuwe technologiebedrijven, sport-techstartups of bedrijven die duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel hebben, kunnen zich aandienen als vervangende sponsoren. Dit proces vereist wel tijd en een behoorlijke aanpassing in strategie, vooral omdat de markt voor grote sponsordeals competitief is.

Tot slot zien sommigen ook een kans om verslaving en excessen rond gokken te beperken, juist omdat het product straks minder zichtbaar is. De voetbalwereld kan hierdoor een schoner imago krijgen, wat de maatschappelijke acceptatie van sport kan versterken. Echter, de schaduwzijde is dat clubs daarbij een aanzienlijk bedrag missen om hun ambities waar te maken. De hoop is dat er een nieuw evenwicht ontstaat tussen financiële draagkracht, maatschappelijk verantwoord beleid en bescherming van de jongere generatie fans.