De historie van AZ en play-off finales: monsterscores en blamages

 
In het seizoen 1974/75 kwam de KNVB met een omstreden nieuwe opzet van de Europese ticketverdeling; de play-offs maakte zijn intrede. Er werd door AZ ‘67, Ajax, Sparta en Twente gestreden om een UEFA-cupticket. De Amsterdammers gingen er toen met het ticket vandoor. De UEFA wilde de play-offs echter niet erkennen als een kwalificatie voor de Europese toernooien, dus bleef het bij een experiment. In de seizoenen 1986/87 en 1987/88 probeerde de KNVB de play-offs met een nieuwe opzet. Vier periodekampioenen streden met elkaar in een geheel nieuwe competitie. In 1989 blaasde de UEFA ook deze opzet af, mede doordat nummer elf van de ranglijst FC Groningen dat jaar die nacompetitie won. Vanaf 2005/06 zijn de play-offs niet meer weg te denken uit het Nederlandse voetbal, en streed ook AZ vaak via die weg om Europees voetbal. 

AZ nam sinds 2005/06 maar liefst acht keer deel aan de nacompetitie. Slechts een keer wist AZ de finale van de play-offs ook te winnen. Dit was in 2022, waarin de Alkmaarders Vitesse met een overtuigende 6-1 versloegen. Wat meer dan genoeg was om de 2-1 achterstand van het eerste duel te doen vergeten. AZ overrompelde de Arnhemmers die wedstrijd mede dankzij een geweldig optreden van Reijnders en Karlsson. De monsterscore maakte de vijfde plaats van dat seizoen in ieder geval deels goed. De meegereisde Vitesse-supporters konden de inzet van de uitploeg wat minder waarderen. De doeken hingen al snel omgedraaid aan de tribune en het "zij gaan Europa in" galmde uit het uitvak. Van dat welverdiende Europese ticket heeft AZ werk gemaakt, de campagne in de Conference League strandde dat seizoen pas in de halve finale. 

AZ behaalde nog in drie andere seizoenen de finale, maar verloor die allemaal. In 2007 verloor AZ de finale van Ajax. In 2014 ging het Europese ticket naar FC Groningen, er werd toen in de uitwedstrijd met 3-0 verloren. In 2017 bereikte AZ de finale juist ten koste van de Groningers, maar het verloor van FC Utrecht. AZ stond toen al met één been in Europa dankzij een 3-0 thuisoverwinning, maar de ploeg van Ten Hag poetste deze achterstand in de return vakkundig weg en overwon na penalty’s. In de laatste minuten van de wedstrijd kreeg FC Utrecht al de uitgelezen kans op een beslissing vanaf de stip. Toen stopte penaltykiller Tim Krul de penalty van Sebastien Haller. Uiteindelijk werd het ticket verdeeld dankzij een strafschoppenreeks. Missers van Joris van Overeem en Pantelis Hatzidiakos deden AZ toen de das om.